Mantelzorg & mantelzorgwaardering (mantelzorgcompliment)

Het is dan ook belangrijk dat mantelzorgers ondersteuning krijgen, zodat zij hun veelal zware taak volhouden. De gemeente is verantwoordelijk voor het ondersteunen en waarderen van mantelzorgers. Dit staat in de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo).

Definitie van mantelzorger

Mantelzorgers zijn mensen die langdurig, intensief en onbetaald zorgen voor een chronisch zieke, gehandicapte of hulpbehoevende persoon uit hun omgeving. Een partner, ouder of kind, een ander familielid, vriend of kennis. Mantelzorg is geen vrijwilligerszorg. Mantelzorg overkomt je, omdat je een emotionele band hebt met degene die zorg nodig hebben. Mantelzorgers zorgen soms 24 uur per dag en kunnen er niet zomaar mee stoppen. Soms verrichten ze verpleegkundige handelingen. Vrijwilligerszorg daarentegen is een keuze. Zij zorgen voor een beperkt aantal uren en kunnen hier op eigen initiatief mee stoppen. Zorgvrijwilligers verrichten nooit verpleegkundige handelingen. In Nederland zijn zo’n 4 miljoen mantelzorgers (Centraal Planbureau, 2015).

Aanbod voor mantelzorgers

In de wet staat, dat als iemand een aanvraag voor ondersteuning indient bij de gemeente, de gemeente onderzoek moet doen naar de behoefte aan maatregelen ter ondersteuning van deze persoon. Dat geldt dus ook voor mantelzorgers die een aanvraag indienen. Als gemeente dient u daarom aandacht te hebben voor mantelzorgers. Bovendien moet u een aanbod hebben voor goede ondersteuning. Denk bijvoorbeeld aan hulp in de huishouding, aan dagbesteding voor de zorgvrager of aan respijtzorg. Bij respijtzorg kunnen mantelzorgers hun taken tijdelijk overdragen aan iemand anders: een professional of een vrijwilliger. De respijtzorg kan incidenteel zijn (een vakantie) of structureel (bijvoorbeeld een dagdeel per week of een weekend per maand). Ook kan het gaan om een gezamenlijke vakantie van de mantelzorger en de zorgvrager, waarbij de zorg wordt overgenomen door een zorgprofessional.

Eigen mogelijkheden centraal

Centraal in de Wmo staan de eigen mogelijkheden van de cliënt én van de mantelzorger. Tijdens het ‘keukentafelgesprek’ bekijkt u als gemeente niet alleen wat de mantelzorger zelf kan bijdragen, maar ook wat hij of zij nodig heeft om die rol goed te kunnen vervullen en te kunnen volhouden. Als een mantelzorger zijn of haar grenzen bereikt, is ondersteuning van de gemeente mogelijk. Denk aan hulp in de huishouding. Of aan respijtzorg: een kortdurend verblijf in een zorghotel of dagopvang, zodat de mantelzorger tijdelijk is ontlast van de zorgtaken.

Mantelzorgwaardering

De Wmo 2015 bepaalt dat gemeenten in hun Wmo-verordering opnemen hoe het college zorgt voor een jaarlijkse blijk van waardering voor mantelzorgers. Deze is in de plaats gekomen van het mantelzorgcompliment. U bepaalt als gemeente zelf in welke vorm u dit giet. Sommige gemeenten volstaan met een cadeaubon van 25 euro, andere gemeenten gaan daarin veel verder, zoals verwendagen of een weekendje vrijaf voor de mantelzorger. De VNG en het ministerie van VWS hebben in samenwerking met Mezzo een informatiekaart mantelzorgwaardering gemaakt. Hierop ziet u hoe de mantelzorgwaardering eruit kan zien.

Hoe staat het ervoor met het gemeentelijk beleid?

De Wmo 2015 bepaalt dat gemeenten verantwoordelijk zijn voor de ondersteuning van mantelzorgers. Via algemene voorzieningen en maatwerkvoorzieningen. Een goed beleid voor mantelzorgers is belangrijk, voor zowel de zorgvrager, de mantelzorger als de gemeente. Immers, in de Wmo staat dat de gemeente een aanvrager kan afwijzen als een zorgvrager een mantelzorger heeft die voor hem of haar kan zorgen. Een mantelzorger bespaart uw gemeente dus geld, mits hij of zij de zorg volhoudt.

Sommige gemeenten hebben hun mantelzorgbeleid al goed op orde, andere gemeenten zijn minder ver. Dat heeft meerdere oorzaken. Zo zijn gemeenten begin 2015 begonnen met bezuinigingen op de huishoudelijke hulp. Het oplossen van de fouten die hiermee zijn gemaakt, slokt veel geld en energie op.

Een ander probleem is, dat het voor gemeenten soms lastig is om te bepalen wanneer ze ‘nee’ kunnen zeggen tegen ondersteuning van een zorgvrager die een mantelzorger heeft. En of ze ‘nee’ kunnen zeggen als een zorgvrager eist: ‘Mijn dochter wil wel schoonmaken, maar alleen met een persoonsgebonden budget (pgb).’ Veel gemeenten willen dit niet, maar weten niet hoe ze dit moeten oplossen. Gelukkig bieden steeds meer rechterlijke uitspraken helderheid. Datzelfde is aan de hand met mantelzorgwaardering. Sommigen gemeenten hebben dit al helder op papier gezet (vaak een combinatie van ondersteuningsmogelijkheden en een cadeautje), andere gemeenten hebben dit nog niet voor elkaar.

Wat doet Stimulansz?

Stimulansz ondersteunt gemeenten bij de invoering en invulling van beleid.