Risico’s Participatiewet

Stimulansz heeft in opdracht van het ministerie van SZW een onderzoek gedaan naar de risico’s op misbruik en oneigenlijk gebruik in de Participatiewet. Waar zitten de grootste risico’s en aan welke oplossingen kunt u denken?

Hoog benadelingsbedrag

Risico’s kunnen op twee manieren gedefinieerd worden: een hoog benadelingsbedrag, of een hoge impact op de samenleving. Als het gaat om de hoogte van benadelingsbedragen, dan zitten de risico’s met name op de identiteit van de aanvrager/ontvanger van bijstand, om een woon- of leefsituatie die anders is dan opgegeven en om inkomen en vermogen dat niet bekend is bij de gemeente.

Impact op de samenleving

Als we kijken naar de impact op de samenleving, dan zien we met name risico’s op het terrein van identiteit, inkomen en vermogen. Hier kan ( bij inkomen en vermogen hoeft dat niet altijd het geval te zijn) een samenloop zijn met ander ongewenst gedrag of criminaliteit. Denk aan het vervalsen van identiteitsbewijzen, hennepkwekerijen en drugshandel. Kijken we meer naar het afbreukrisico voor het draagvlak in de samenleving, dan zijn de risico’s te vinden rondom woon- en leefsituatie en inkomen. Dat blijkt vooral uit het feit dat misbruik of oneigenlijk gebruik rondom deze thema’s vaak aan het licht komt door meldingen van inwoners.

Goed handhavingsplan

Het onderkennen, voorkomen en opsporen van risico’s begint bij een goed handhavingsplan waar alle elementen in verwerkt zijn. U kunt op basis van dit onderzoek een plan opstellen waarin prioriteiten zijn gesteld en is omschreven op welke manier en op welke momenten onderzoek wordt gedaan naar deze risico’s. Daarbij is het zinvol om rekening te houden met factoren als benadelingsbedragen en impact op de samenleving. Preventie is in alle gevallen van belang, maar bij risico’s met betrekking tot identiteit is dit extra relevant. Op het moment dat vaststaat dat betrokkene niet is wie hij zegt te zijn, is nog niet duidelijk wie hij dan wel is. Dat maakt het terugkrijgen van het geld bijzonder ingewikkeld.

Wat kunt u nu al doen?

  • Deel zoveel mogelijk kennis. Bijvoorbeeld over de kaders waarbinnen onderzoeken moeten plaatsvinden, over nieuwe vormen van fraude (bitcoins, social media) en over onderzoeken die succesvol zijn. Gemeenten kunnen niet alleen het wiel uitvinden, van elkaar leren is noodzakelijk.
  • Voer regelmatig onderzoeken uit. Als de gemeente mensen jarenlang niet ziet of spreekt, dan kan een eventueel oneigenlijk gebruik of misbruik tot heel grote bedragen opgelopen zijn.
  • Met politie, woningbouwverenigingen en sociaal rechercheurs in een team wordt de alertheid groter. Wie bij het overleg zit, hangt van de casus af. Dit is met name van belang bij problemen rondom thuisprostitutie, hennepkwekerijen en uitbuiting.
  • Maak handhaven een breed onderwerp binnen gemeenten en ketenpartners. Mensen zitten vanuit hun eigen discipline aan de keukentafel. Daar is nog wat te winnen aan houding, gedrag, attitude. Want ook hier geldt; voorkomen is beter dan genezen.
  • Het VNG KCHN geeft aan dat de registratie ’vertrokken onbekend waarheen’ in veel gevallen een registratie lijkt te zijn waaraan niet altijd een onderzoek ten grondslag ligt. Hier kunnen verbeterslagen gemaakt worden door betere afstemming met de BRP.

Meer weten?

In Inzicht Sociaal Domein, het domein Naleving, vindt u de volgende onderwerpen verder uitgewerkt:

Pagina delen op socials

Meer weten over dit onderwerp?

Ger Ramaekers helpt je graag verder.

Nieuwsbrief Sociaal Domein

Binnen 5 minuten op de hoogte van de actuele ontwikkelingen in het sociaal domein? Meld u aan voor onze gratis nieuwsbrief. Met onder andere blogs van experts, interessante whitepapers en toelichting op wet- en regelgeving.

Andere bekeken ook

Download gratis de whitepaper: Groter denken, kleiner doen

In deze prikkelende whitepaper doet mr. Evelien Meester, directeur-bestuurder van Stimulansz, een oproep: geef de uitvoering weer ruimte om écht te helpen.

Nibud en Stimulansz werken aan opvolger BerekenUwRecht: lancering september 2025

BerekenUwRecht, de rekentool van het Nibud en Stimulansz, wordt geheel vernieuwd. Momenteel loopt een pilot onder vijf gemeenten. De overige aangesloten gemeenten gaan in het derde kwartaal over op Bereken Je Recht: de slimme online tool voor gemeenten die hun minimabeleid toegankelijk, begrijpelijk en digitaal aanbiedt. Inwoners krijgen via één centrale, digitale toegangspoort eenvoudig inzicht in alle regelingen waarvoor zij in aanmerking komen.

Betekenis van het rapport van de Staatscommissie rechtsstaat

Op 10 juni 2024 presenteerde de Staatscommissie rechtsstaat haar rapport ‘De gebroken belofte van de rechtsstaat’. In dat rapport concludeert de Staatscommissie dat de belofte van de rechtsstaat voor een aanzienlijke groep burgers niet wordt ingelost. De overheid is te ingewikkeld geworden en de rechtsbescherming schiet tekort.