In deze blog lees je wat gokken precies inhoudt, welke vormen er zijn en hoe de regelgeving rondom gokken in elkaar zit. Ook gaan we in op hoe de rechtspraak gokken interpreteert in relatie tot de Participatiewet. Wat betekent dit voor jou als consulent, bijvoorbeeld als inwoners inkomsten uit gokken niet melden? Met actuele voorbeelden uit de praktijk en praktische inzichten helpen we je beter voorbereid te zijn op dit soort situaties.
Wat is gokken?
Gokken is het deelnemen aan een kansspel. Een kansspel is een spel, waarbij je de kans loopt iets te winnen of te verliezen: de uitkomst is onzeker. Je zet geld in bij een kansspel en krijgt uitbetaald in geld (als je krijgt uitbetaald) of in fiches of tegoeden die kunnen worden omgezet in geld. Als je alleen extra ‘levens’ kunt winnen, is het geen spel dat onder de Wet Kansspelen valt.
Een bezoek aan een casino kan een leuk avondje uit zijn, een gok-app een prima tijdverdrijf. Als iemand echter vaak gokt, steeds hogere bedragen inzet, geïrriteerd raakt als er niet gegokt kan worden, gokt om verloren geld weer terug te winnen, minderen niet lukt, als diegene zich angstig, depressief of schuldig voelt, het sociaal leven eronder lijdt, dan kan er sprake zijn van een heuse (gok)verslaving. Omdat er geen sprake is van middelengebruik wordt dit officieel een gokstoornis (gambling disorder) genoemd.
Fysiek gokken
Met fysiek gokken wordt meestal het bezoeken van een casino bedoeld. Maar het kan ook een speelhal of een gokautomaat zijn. In de Primera een kraslot kopen valt niet onder fysiek gokken.
Online gokken
Met online gokken wordt het digitaal (via een site of een app) spelen van gokspellen bedoeld. Sinds 1 oktober 2021 is online gokken gelegaliseerd. Met de bedoeling de gokker beter te beschermen tegen oplichting, maar ook tegen zichzelf. Door bijvoorbeeld de leeftijd te controleren, een speellimiet te hanteren én een persoonlijk contactmoment bij het verhogen van de speellimiet in te voeren.
Naast het uitsluiten van illegale aanbieders was het inrichten van een gokstop een belangrijk punt bij het legaliseren van online gokken. Als een speler ervaart dat hij geen controle meer heeft over zijn gokgedrag, kan hij zich inschrijven in het Centraal Register Uitsluiting Kansspelen (Cruks). Dan kan iemand zowel fysiek als online niet meer gokken.
De standaardduur is 6 maanden, maar men kan ook een andere periode instellen, tot maximaal 99 jaar. Ook een ander, zoals een bewindvoerder, kan iemand (al dan niet vrijwillig) inschrijven in het Cruks.
Gokken en de Participatiewet
Gokken wordt nog altijd als ‘een activiteit gericht op het verwerven van inkomsten’ beschouwd. Zowel door de rechtbank als door de Centrale Raad van Beroep (CRvB). Ondanks sympathieke pogingen van verschillende rechtbanken de gevolgen van gokken te verzachten, (ECLI:NL:RBNNE:2024:711 en ECLI:NL:RBOVE:2024:4616), zijn alle rechtbanken het hierover eens met de CRvB.
Dat betekent dus dat een bijstandsgerechtigde activiteiten zoals gokken moet melden, omdat hij er inkomsten mee kan verwerven. Als iemand niet meldt dat hij gokt, schendt hij de inlichtingenplicht en dan is een terugvordering nog steeds verplicht.
Als je echter kijkt naar de Marktscan die de CRvB aanhaalt, dan zie je dat de inleg gemiddeld even hoog is als de opbrengst. Dit geldt zowel voor fysiek als voor online gokken. Is er dan sprake van een activiteit ‘gericht op het verwerven van inkomen’?
De CRvB beschouwt de inleg/inzet bij gokken als de noodzakelijke verwervingskosten. De uitleg van de rechtbank te Groningen in ECLI:NL:RBNNE:2024:711, die past bij de definitie van gokken (een uitgave om een kans te kopen op een opbrengst), wordt in ECLI:NL:CRVB:2024:2320 van tafel geveegd.
Crux
Een dragende overweging van de CRvB (rechtsoverweging 4.1.2 van ECLI:NL:CRVB:2024:2320) is dat als rekening wordt gehouden met de ‘verwervingskosten’ de inwoner kan beschikken over een inkomen hoger dan de bijstandsnorm, namelijk de inkomsten uit zijn gokactiviteiten én de verleende bijstand.
Maar, zoals we net zagen, wordt er niets verworven maar hooguit quitte gespeeld. En elke uitbetaling wordt weer ingezet en de volgende ook en zo verder tot het allemaal op is. Zie ook rechtsoverweging 6.5.6 van ECLI:NL:RBLIM:2024:7921. Ga je al die uitbetalingen korten?
Verwervingskosten worden geassocieerd met arbeid. Arbeid is ook een ‘activiteit gericht op het verwerven van inkomsten’, maar dat wil niet zeggen dat elke activiteit gericht op het verwerven van inkomsten ook arbeid is!
Hoe anders is het als je voor € 100 veiligheidsschoenen koopt en een klus doet waar je € 100 mee verdient. Ook zuur dat er geen ‘grondslag’ is om die schoenen vrij te laten, maar in ieder geval kun je die schoenen bij de volgende klus weer aan!
Wat kun jij doen?
- Ga met de inwoner in gesprek. Zeker als je vermoedt dat er sprake is van een verslaving. Staat de inwoner open voor hulp? Is hij bekend met het Cruks? Ga je de inwoner verplichten zich in te schrijven?
- Maak afspraken over hoe en hoe vaak de inwoner zijn gegevens over het gokken moet inleveren. Beoordeel of er een inkomen is waar betrokkene over heeft kunnen beschikken.
- Denk na over de vraag of het wellicht tijd is voor (buitenwettelijk) beleid
