Het begon met Zambrano
Eerst was er Zambrano-arrest. Het Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJ EU) deed op 8 maart 2011 een belangrijke uitspraak over het ‘effectieve genot’ van Unieburgertjes: de minderjarige kinderen met de Belgische nationaliteit van de familie Zambrano. Meneer en mevrouw Zambrano waren geen burger van de Europese Unie. Hun kinderen, die in België zijn geboren, wel.
Artikel 20 VW EU en het ‘effectieve genot’
Beide arresten zijn een nadere uitleg van artikel 20 van het ‘Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie’ (VW EU). In het arrest van Zambrano en Chavez-Vilchez gaat het erom dat in dit artikel o.a. wordt gesteld dat een burger van de Unie vrij mag verblijven in de Unie. Voor minderjarigen geldt dat dit recht alleen met een ouder kan worden uitgeoefend: het effectieve genot.
Dus de derdelander mag ook bij de minderjarige burger van de Unie blijven?
Na Zambrano in Nederland (nog) niet. Het arrest van Zambrano werd strikt uitgelegd. In de praktijk werd verwezen naar de ouder die wel burger van de Unie was om voor het kind te zorgen. Ook wanneer deze ouder eigenlijk niet in beeld was of de verzorging niet op zich nam. De ‘derdelander’ (de ouder die géén burger van de Unie was) kon dan alsnog het verblijfsrecht ontzegd worden.
Wat is het Chavez-Vilchez arrest?
In dit arrest werd het belang van het kind vooropgesteld: in feite wordt gesteld dat het kind recht heeft op omgang met beide ouders. Wanneer aan de ‘derdeland-ouder’ (meestal de moeder) geen verblijfsrecht wordt toegekend, komt het erop neer dat het kind gedwongen wordt het grondgebied van de Unie te verlaten. En dan kan het kind zijn of haar burgerschapsrechten dus niet uitoefenen. Wanneer er een afhankelijkheidsrelatie is tussen de derdelander en het kind van de Unie, heeft de derdelander recht op een afgeleid verblijfsrecht. En dit recht is declaratoir…
Declaratoir verblijfsrecht, wat is dat dan?
Het recht wordt erkend. Het wordt niet toegekend, het wás er al. Op basis van het arrest. Dus, een echte beslissing hoeft niet te worden afgewacht… Daarom kun je zonder de verblijfsvergunning af te wachten bijstand verstrekken aan een alleenstaande derdelander met een minderjarig kind dat de Nederlandse nationaliteit heeft.
De ‘aanvraag toetsing EU-recht’ levert al procedureel rechtmatig verblijf op (onder 8 aanhef en onder e Vw2000). Zie ECLI:NL:RVS:2021:2530. En daarmee gelijkstelling met een Nederlander. Uiteraard moet je wel in de gaten houden of de verblijfsvergunning echt wordt verstrekt. Je kunt dus in afwachting van de verblijfsvergunning, bijstand verstrekken. Natuurlijk check je of de ‘Aanvraag Toetsing aan het EU-recht (bewijs van rechtmatig verblijf)’ is gedaan. Je kunt ook een verzoek bij de IND indienen of een aanvraag openstaat óf dat er aanspraak zou zijn op een verblijfsvergunning wanneer de ouder de aanvraag indient bij de IND. En je legt de verplichting op een kopie van het document in te leveren na ontvangst.
Het belang van het kind weegt altijd zwaarder dan dat van de gemeente mocht achteraf toch blijken dat de alleenstaande ouder geen verblijfsvergunning krijgt. [ECLI:NL:CRVB:2017:2423]
Hoe toetst de IND?
De IND kijkt naar de afhankelijkheidsrelatie tussen de derdeland-ouder en het kind. Naar de leeftijd van het kind, zijn lichamelijke en emotionele ontwikkeling. En het risico dat voor het evenwicht van het kind zou ontstaan wanneer het van de ouder zou worden gescheiden.
De laatste analyse is van 2021. Ongeveer 80% van de aanvragen wordt ingewilligd. De top 3 nationaliteiten zijn Marokkaans, Surinaams en Turks. Ongeveer 300 aanvragen per maand worden ingediend. De top 3 afwijzingsgronden zijn:
- Zorg en afhankelijkheidsrelatie onvoldoende aangetoond
- Identiteit en nationaliteit onvoldoende aangetoond
- Er is al verblijfsrecht
De laatste 2 redenen zullen zich in combinatie met bijstand niet voordoen, aangezien voor de bijstand de identiteit en nationaliteit ook duidelijk moet zijn en wanneer er al verblijfsrecht is, is er al recht op bijstand (wanneer het verblijfsrecht gebaseerd is op artikel 8a t/m e en l Vw2000).
