Met stress bedoelen we: een signaal in je hersenen dat een reactie geeft in je lichaam en in je gedrag. De amygdala fungeert als een soort alarmbel, hij scant je omgeving op gevaar. In het geval van wilde dieren of een auto die met een rotvaart op je af komt rijden is dit heel nuttig, want het zorgt ervoor dat je het op een lopen zet of snel aan de kant kan springen. Helaas is dit stress-systeem verschrikkelijk verouderd. De alarmbel kent geen verschil tussen fysiek gevaar en achterstallige rekeningen, een moeilijke brief of een deurwaarder. En als je langere tijd klaar staat om te vechten of te vluchten, dan ben je steeds meer op de korte termijn gericht en minder in staat verstandige beslissingen te maken voor de toekomst. Door de stress vergeten we dingen, reageren we emotioneel en impulsief en zijn we op de korte termijn gericht.
Bij Harvard Center on the Developing Child vergelijken ze dit met een truck. Als je die zwaar belast gaat hij minder soepel en minder snel rijden. Maar als je hem echt te vol laadt, dan vallen er dingen af of komt de wagen helemaal tot stilstand. Zo werkt het ook met een volgeladen brein: als je je bewustzijn te zwaar belast zul je minder goed functioneren. Je kunt dan bijvoorbeeld vaker dingen vergeten, zaken minder doortastend aanpakken dan je zou willen, of misschien snel je zelfbeheersing verliezen en (overdreven) geïrriteerd reageren als er iets misgaat. Met alle gevolgen van dien. Want juist in zo’n langdurige stresssituatie, zoals leven in armoede, heb je verstandige, toekomstgerichte beslissingen nodig om uit die situatie te komen. Dus juist als je je zelfbeheersing en probleemoplossend vermogen nodig hebt, is het minder tot je beschikking.
Een voorbeeld van een situatie waarin de mogelijk rampzalige gevolgen hiervan pijnlijk duidelijk worden, is bij het overlijden van een dierbare. Dat is voor iedereen een stressvolle gebeurtenis met veel impact. Maar als je door armoede al met een langdurig hoog stressniveau te kampen hebt, komt het er in de stapeling nog bovenop. Niet echt een goede uitgangspositie om allerlei zaken zoals de uitvaart en de erfenis te regelen, terwijl die grote financiële gevolgen kunnen hebben. Helaas blijven mensen hierdoor vaak na het afscheid van hun dierbare ook nog eens met extra financiële problemen achter. Een goed voorbeeld om hier stress-sensitief mee om te gaan is Stichting SamSam Uitvaartcoaching. Meer daarover lees je in de folder van SamSam.
Gelukkig is er steeds meer aandacht voor de effecten van stress, en zijn er dingen die je er aan kunt doen. Het helpt al veel om te weten hoe het werkt met stress in je hersenen en de reactie die dat teweeg brengt. Je kunt het bijbehorende gedrag dan beter plaatsen.
Wat kun je er aan doen? Om bij het voorbeeld van de truck te blijven: zorg dat je de lading goed verdeelt zodat er niet teveel bagage mee hoeft per rit. En bied als het nodig is extra ondersteuning aan, bijvoorbeeld door samen te bekijken wat er echt haast heeft en wat met de volgende lading mee kan.
