Wat is de huidige hoofdlijn in het erven?
In De Grote Almanak lezen we dat, als naast de echtgenoot één of meer kinderen overblijven, zij samen de erfgenamen zijn en de wettelijke verdeling van toepassing is. “Dit houdt in dat de langstlevende echtgenoot en elk kind recht hebben op een gelijk deel van de waarde van het nalatenschap, de echtgenoot krijgt de gehele nalatenschap in eigendom.
De echtgenoot kan vrij beschikken over het gehele vermogen. Voor de wetswijziging in 2003 werd dit meestal geregeld in een langstlevendentestament met ouderlijke boedelverdeling. Ieder van de kinderen krijgt een geldvordering op de langstlevende echtgenoot ter waarde van zijn erfdeel. De kinderen kunnen de vordering pas opeisen bij het overlijden van de langstlevende echtgenoot of bij diens faillissement/schuldsanering. Over de vordering wordt een rentepercentage vergoed ter correctie van de inflatie. De vordering van de kinderen moet goed worden berekend en worden vastgelegd.”
Wat is de startdatum van een aanspraak op een erfenis?
Een aanspraak ontstaat op de dag van overlijden van de ouder. Dat betekent nog niet dat dit onmiddellijk effect heeft voor een kind dat bijstandsgerechtigd is. Want het afwikkelen van een erfenis kost tijd. Zodra de erfenis wordt uitbetaald, komt de gemeente in actie en vordert de verleende bijstand terug vanaf datum overlijden van de ouder. Dat de erfenis de vorm heeft van een geldvordering doet niets af aan het hebben van een aanspraak. Zodra uit die vordering middelen beschikbaar komen, kan de gemeente tot terugvordering overgaan. De Participatiewet voorziet in artikel 58 eerste lid onder f over een specifieke grond om tot terugvordering over te gaan zodra over de middelen kan worden beschikt. In de rechtspraak is dat ook bevestigd.
Er is een langstlevende ouder
Soms kan er een zeer lange periode liggen tussen het overlijden en het moment dat de erfenis vrijkomt. Dat speelt met name als er een langstlevende ouder is. Want tussen het moment van het overlijden van de eerste ouder en de tweede ouder kan veel tijd liggen. Het is dan ook nog afwachten wat er daarna van de erfenis over is. Wellicht dat de kinderen hun aanspraak niet geheel kunnen verzilveren.
Recent kreeg ik een praktijkvraag waar wel 30 jaar tussen die twee momenten lag. Verjaring is niet aan de orde. De rechtsvordering uit onverschuldigde betaling verjaart vijf jaar na de aanvang van de dag, volgende op die waarop de gemeente zowel met het bestaan van zijn vordering als met de persoon van de ontvanger bekend is geworden. Dit is het moment waarop de gemeente de informatie krijgt dat de afwikkeling van een nalatenschap is voltooid.
Gemeentelijk beleid
Uiteraard is denkbaar dat gemeenten min of meer bewust afzien van terugvordering in dit soort situaties, want voor een terugvordering 20 jaar teruggaan voelt best ver.
Terugvordering (geheel of gedeeltelijk) is een bevoegdheid. In de praktijk wordt veelal gekozen voor volledige terugvordering. Beleidsvarianten kunnen zijn:
- om de terugvordering te beperken door de periode van terugvordering te beperken door de erfenis te delen door 1.5 de bijstandsuitkering in plaats van de volledige bijstandsuitkering;
- door een drempelbedrag niet in aanmerking te nemen, bijvoorbeeld ter hoogte van het bescheiden vermogen.
De rechtspraak dwingt niet zulke aanpassingen af, maar het kan wel het beleid van de gemeente zijn. Het beleid kan er toe bijdragen dat de persoon zijn financiële huishouding beter op orde krijgt. En doet ook meer recht aan hetgeen de erflater wellicht voor ogen heeft gestaan
