Bijstand en en/of-rekeningen

Bijstand en en/of-rekeningen

Bij ouderen kunnen op een bepaald moment, meestal aan het eind van hun leven, problemen ontstaan met zelf boodschappen doen, vervoer regelen of geld beheren. Vaak springen kinderen of andere familieleden dan bij. Zij regelen alles en kunnen vaak ook beschikken over de rekening van de oudere. Meestal gaat dat in de vorm van een ‘en/of-rekening’. Met een en/of-rekening kunnen de rekeninghouders zowel gezamenlijk als ieder afzonderlijk over het geld op de rekening beschikken. Uit oogpunt van mantelzorg is dit prachtig. Ouderen kunnen daardoor langer zelfstandig blijven en bewindvoering is niet snel nodig. In goed overleg regelt dit zich in familieverband of in vriendenverband.

Bijstandsgerechtigd tevens mederekeninghouder

Is het familielid echter een bijstandsgerechtigde, dan kan deze goed bedoelde hulp ook verkeerd uitpakken. Het feit dat een bank- of girorekening op naam van de bijstandsgerechtigde staat, rechtvaardigt volgens rechtspraak de vooronderstelling dat het op die rekening staande saldo bij het vermogen van de bijstandsgerechtigde hoort (zie ECLI:NL:CRVB:2015:4542). Zelfs als de rekening niet op naam van de bijstandsgerechtigde staat, maar hij met de pas van de rekeninghouder kan pinnen, dan kan ook worden aangenomen dat de bijstandsgerechtigde redelijkerwijs over (het geld op) die rekening kan beschikken (zie ECLI:NL:CRVB:2010:BN7848).

Omkering bewijslast

De bijstandsgerechtigde moet met bewijzen aannemelijk kunnen maken dat hij in redelijkheid niet over de bankrekening kan beschikken. Anders ziet de gemeente het geld op deze rekeningen als vermogen van de bijstandsgerechtigde.

Boete

Als een bijstandsgerechtigde over een rekening van een ander kan beschikken, dan moet hij dit melden aan de gemeente. Het maakt niet uit of het gaat om spaarrekeningen, betaalrekeningen of jongerenrekeningen. Het niet melden kan leiden tot een boete (verzamelbrief SZW 2018/1), zelfs als de bijstandsgerechtigde geen gebruikmaakt van die rekening.

Hoever strekt de aantoonplicht?

Gemeenten hoeven dit soort rechterlijke opvattingen niet  zonder meer over te nemen. Gemeenten kunnen eigen keuzes maken. De rechter toetst slechts of de keuze van de gemeente redelijk is. Het was de rechter zelf die bovengenoemde  ‘strikte’ rechtspraak nuanceerde door het volgende aan te geven:

• Zijn in de bijstandsperiode geen overboekingen gedaan of bedragen opgenomen? Dan gaat het te ver om zonder meer aan te nemen dat de bijstandsgerechtigde in deze periode – alleen op grond van de machtigingen – redelijkerwijs kon beschikken over dat vermogen. Is in de bijstandsperiode wel gebleken dat meerdere malen bedragen zijn overgeboekt en bedragen zijn gepind? Dan geldt dat de bijstandsgerechtigde onmiskenbaar blijk heeft gegeven van zijn handelings- én beschikkingsbevoegdheid over de betreffende banktegoeden. Dan kon hij in deze periode over deze middelen beschikken en wel zodanig dat de banktegoeden de voortzetting van de bijstandsverlening in de weg kunnen staan (zie ECLI:NL:CRVB:2008:BD0546 en ECLI:NL:CRVB:2014:4113).
• Is de rekening alleen gebruikt om de vaste lasten van de hoofdrekeninghouder te betalen? En blijkt nergens uit dat de rekening is aangewend voor het levensonderhoud van de bijstandsgerechtigde? Dan is het redelijk dat het saldo van de bankrekening in de betreffende periode niet aan de bijstandsgerechtigde wordt toegerekend (ECLI:NL:CRVB:2013:CA0086).

Op eieren lopen

Aldus is de hoofdlijn verder genuanceerd. Maar dat neemt niet weg dat de bijstandsgerechtigde mantelzorger op eieren loopt als hij incidentele lasten van bijvoorbeeld zijn ouder voldoet met de betaalkaart of geld overboekt naar zijn eigen rekening. Blijkt achteraf dat goede documentatie hierover ontbreekt, wat in het mondeling  verkeer tussen de bijstandsgerechtigde en zijn ouder heel aanvaardbaar is, dan komt de bijstandsgerechtigde in grote problemen. Eenvoudige handelingen als benzine tanken omdat je je moeder naar het ziekenhuis moet brengen of even snel wat levensmiddelen (voor je moeder) betalen, kunnen dan snel worden uitgelegd als bestedingen voor jezelf.

Tips voor bijstandsgerechtigde en gemeente

Gaat het om de bijstand en en/of-rekeningen, dan zijn dit belangrijke tips voor de bijstandsgerechtigde en de gemeente:
Voor de bijstandsgerechtigde:

• Meld het altijd meteen bij de gemeente als u over de bankrekening van een ander kunt beschikken.
• Houd bij waar u het geld aan uitgeeft, bewaar rekeningen en bonnetjes. Zo kunt u achteraf, zelfs jaren later, bewijzen waarom u over de rekening beschikte.
• Voorkom elke schijn dat u geld van deze rekening voor uzelf hebt uitgegeven.

Voor de gemeente:

• Zorg dat op het aanvraagformulier duidelijk is dat rekeningen als en/of-rekeningen moeten worden gemeld.
• Geef goede voorlichting over en/of-rekeningen. Wijs erop dat het gevolgen kan hebben voor de uitkering als de bijstandsgerechtigde voor eigen doeleinden over de rekening beschikt.
• Voorkom een te rigide benadering omdat dit mantelzorgers kan afschrikken en dan tot andere maatschappelijke kosten kan leiden, bijvoorbeeld een stijging van de bewindvoeringskosten.

Wilt u meer inzicht in de Participatiewet? Raadpleeg Inzicht sociaal domein. Heeft u nog geen toegang? Vraag gratis een proefabonnement aan.