In zijn rol van trainer en adviseur werk en inkomen Participatiewet spreekt Tom zowel consulenten als managers en beleidsadviseurs. “Ik merk dat gemeenten niet goed weten wat ze aan moeten met het ‘zittende bestand’, mensen die al 3 jaar in de uitkering zitten.”
Deze worsteling heeft ermee te maken dat de doelgroep zwaarder is geworden, met complexere problematiek. Dat vraagt volgens Tom om meer contactmomenten met de inwoner. Consulenten met een breed bestand hebben nu vaak al te weinig tijd om de dienstverlening goed te organiseren. Het lukt niet om aan die extra contactmomenten toe te komen. “Steeds meer gemeenten werken daarom met consulenten voor specifieke doelgroepen, zoals jongeren, mensen in het doelgroepregister of de groep inwoners die al langer dan 3 jaar een bijstandsuitkering heeft. Deze consulenten krijgen meer tijd en bouwen expertise met een bepaalde doelgroep op.”
Extra stap terug nemen
In de samenleving heerst het vooroordeel dat mensen met veel afstand tot de arbeidsmarkt niet willen werken. “Maar zelf denk ik dat dat deze mensen onvoldoende worden getriggerd. Als consulent moet je bij hen een extra stap doen in plaats van direct te kijken naar werk. Waar ligt zijn intrinsieke motivatie? Waar is hij naar op zoek? Wat heeft hij nodig voordat hij kan uitstromen, zoals scholing?”
Goed intakemodel
Een goed intakemodel helpt enorm om het gesprek goed te voeren en niets te vergeten. “Zoals een model waarmee je uitvraagt op alle leefgebieden, zoals werken, wonen, gezondheid, hobby’s en schulden… Ik adviseer altijd om bij het opzetten van zo’n model al deze onderdelen mee te nemen. Dan weet je meteen waar er extra aandacht naartoe moet en kun je daar gericht ondersteuning of voorzieningen op inzetten. Het helpt je integraal naar de behoeften van de inwoner te kijken. Als je het model goed verankert, helpt dit het proces te versnellen.”
Kennis van loonkostensubsidie
Gemeenten hebben soms te weinig kennis over het inzetten van loonkostensubsidie (LKS) bij werkgevers, merkt Tom. “Terwijl het juist belangrijk is om al tijdens de intake te kijken of iemand behoort tot de doelgroep LKS. Hij krijgt dan als ‘doelgroeper’ extra voorzieningen zoals een jobcoach. Ook (kleine) ondernemers kennen de mogelijkheden vaak niet. Als je hen daarover goed informeert, neem je bij hen mogelijk drempels weg.”
Instrumenten voor uitstroom
Een ander instrument is de proefplaatsing. “De inwoner krijgt met behoud van uitkering een onbetaalde proefplaats van 2 maanden, eventueel met een verlenging, waarin duidelijk wordt of hij inzetbaar is voor de functie. Dit verlaagt de drempel voor zowel werknemer als werkgever.” De gemeente Drechtsteden ontwikkelde de Garantieknop. “Mensen die vanuit de uitkering gaan werken en binnen 6 maanden hun baan verliezen, volgen een versnelde procedure om de uitkering weer aan te vragen. Doel is dat mensen minder onzekerheid ervaren over hun inkomen en de stap naar werk makkelijker maken.”
Andere gemeenten pionieren daarnaast met een versnelde aanvraagprocedure voor bijzondere bijstand. Binnen 5 tot 8 werkdagen wordt de inwoner gebeld voor een intake. “Dat versterkt vertrouwen en motivatie. Juist nu er veel wantrouwen is in de overheid.”
Vaker parttime werk
Er zijn al gemeenten die meer inzetten op parttime werk in plaats van primair op fulltime werk. “De inwoner blijft deels in de uitkering, en omdat je contact houdt, is de kans groter dat degene aan het werk blijft. Vandaaruit kun je het aantal uren misschien ophogen. Dat is motiverender dan dat een inwoner terug moet in uren. Parttime werk kan voorkomen dat iemand toch weer uitvalt.
Dat kost de gemeente nog meer geld. Bovendien is het belangrijk dat de inwoner gemotiveerd blijft.”
Tips van Tom voor meer uitstroom:
- Werk integraal vanaf de intakefase
- versnel aanvraagprocedures voor meer vertrouwen;
- deel kennis actief met ondernemers;
- schrijf doelgroepers tijdig in het doelgroepregister in;
- focus op kansen van de inwoner.
Doe mee aan het Zomerschool-webinar
Wil je inwoners nog beter kunnen ondersteunen op weg naar werk? Trainer en opleidingsadviseur Tom Mushota geeft op 12 juni 2025 het Zomerschool-webinar ‘Zo bevorder je uitstroom uit de bijstand’.
