“Japanse verdedigingskunst helpt escalatie van gedrag te voorkomen”

Iedere uitvoerend professional in het sociaal domein kan ermee te maken krijgen: grensoverschrijdend gedrag van een klant. De kunst is dat je stevig in je schoenen staat en tegelijk goed in contact blijft met jezelf en de ander. “Elementen uit de Japanse verdedigingskunst aikido geeft je inzicht in de situatie en jezelf”, weet Pieter Ott, gediplomeerd aikido-trainer en trainer weerbaarheid. Hij geeft de nieuwe Stimulansz-training ‘Weerbaarheid en aikido’.  

Pieter heeft zelf een achtergrond in Werk & Inkomen. Hij werkte er met moeilijk bemiddelbare mensen die vaak flink in de weerstand zaten. Pieter heeft daardoor veel ervaring met bepaald gedrag. “Er zijn allerlei vormen van grensoverschrijdend gedrag. Bij die term denk je al gauw aan agressief, intimiderend en seksueel grensoverschrijdend gedrag. Maar er hóeft fysiek of verbaal niets te gebeuren. Vaak gaat het om subtiel gedrag waarbij je je als uitvoerend ambtenaar niet prettig voelt. Denk aan een cliënt die claimt ergens recht op te hebben en inspeelt op jouw zwakke plek.” 

Onmacht en frustratie  

Grensoverschrijdend gedrag komt volgens Pieter veelal voort uit onmacht. “Die onmacht bij klanten komt bijvoorbeeld voort uit onduidelijkheid over de eigen situatie en het gevoel niet te worden gehoord. Dat kan zorgen voor onzekerheid en frustratie en uitmonden in bepaald gedrag. In 10% van de gevallen komt het door een stoornis bij de klant. Daarop heb je veel minder invloed.”  

Laurens Bouw, opleidings- en organisatieadviseur bij Stimulansz, vult aan: “Daar komt bij dat je als ambtenaar een machtspositie hebt, hoewel je dat niet wilt. De klant heeft een bepaald probleem en jij beslist daarover. De klant voelt dat. Bij afhankelijkheid komen bovendien altijd verwachtingen. En als verwachtingen niet uitkomen bij de klant, kan er een grensoverschrijdende situatie ontstaan.” Andersom is de slachtofferrol ook een machtige positie”, stelt Pieter. “Immers, dat doet iets met jou als ambtenaar. Het beïnvloedt je, hoe subtiel het gedrag van de ander ook is.”

Gevolgen van gedrag  

“Of iets grensoverschrijdend gedrag vindt, bepaal je zelf”, benadrukt Laurens. “Ook de gevolgen daarvan verschillen per situatie en per persoon. Het kan zo overwaaien, maar je kunt er ook maanden of jaren last van houden. Denk aan stress, burn-out of ontwijkend gedrag. Ik had ooit een vrouwelijke klant die seksueel overschrijdend gedrag naar mij vertoonde. Elke keer dacht ik: wat zullen we nu weer meemaken? Daardoor nam ik haar niet meer serieus en werd minder objectief. Ook dat kan.” 

Eeuwenoude verdedigingskunst 

Het is belangrijk, en prettig voor jezelf, dat je weerbaar bent als uitvoerend ambtenaar. Dat kun je ervaren in de nieuwe, eendaagse training ‘Weerbaarheid en aikido’ van Stimulansz. Aikido is een eeuwenoude Japanse verdedigingskunst die uitgaat van harmonie, met als doel een aanval te neutraliseren. Pieter: “De oefeningen in de training zijn gelieerd aan aikido. In het contact leer je meer over jezelf en hoe jij reageert op situaties Je leert over de thema’s zelfvertrouwen, houding & uitstraling en jouw handelingsalternatieven in het contact. En je leert je persoonlijke grenzen ervaren en aangeven. Vanuit het ervaren kan je jezelf ontwikkelen.” 

Ervaren op emotioneel niveau  

Waarom is deze training zo geschikt om de weerbaarheid te versterken? Pieter: “Ik chargeer nu wat, maar ik denk dat in het sociaal domein veel wordt gepraat en te weinig wordt gevoeld. Immer, je hebt je eigen dossiers en de regels zijn duidelijk. Maar dit gaat niet om regels, maar om mensen. Om de klant én jezelf. Het gaat om het ervaren op fysiek en emotioneel niveau. In de training leer je hoe je een contact aangaat of vermijdt. Wat dit doet met jezelf en de ander. En hoe je dit contact anders kunt aangaan. Niet met aangeleerde trucjes, maar vanuit jezelf en jouw kwaliteiten.”  

Gun jezelf ruimte  

Tot slot, heeft Pieter alvast een tip voor uitvoerend ambtenaren vanuit zijn ervaringen met aikido? “Jawel: gun jezelf de tijd en ruimte. Als jij het gesprek al ingaat met te weinig tijd en allerlei regels en procedures in je hoofd, dan voelt de ander de druk. De ander heeft zijn eigen onzekerheden en frustraties. Dat kan botsen. Als je dat weet te voorkomen, ga je zo’n gesprek allebei heel anders in.”