Mijn jaar kan nu al niet meer stuk. Een nieuw jaar én een nieuwe baan zijn mooie momenten voor goede voornemens. Voor 2025 is mijn goede voornemen om mijn oordeel wat vaker op te schorten.
Goed voornemen 2025: oordeel opschorten
Onze spanningsboog is kort en sociale media zorgen voor afstand. Dat maakt dat we geen tijd hebben voor genuanceerde verhalen, maar liever krachtige oneliners lezen en die op sociale media plaatsen. Omdat we de lezer niet zien, maken we ons ook niet al te druk over de impact van dat wat we schrijven op de individuele lezer of zelfs de samenleving als geheel. Dit zien we de afgelopen periode terug in heftige reacties op allerlei gebeurtenissen, die overigens stuk voor stuk ook enorme impact hebben gehad. Bijvoorbeeld vraagstukken rondom de kinderopvangtoeslag, de oorlog in het Midden-Oosten, de rellen in Amsterdam na de voetbalwedstrijd van Ajax – Maccabi Tel Aviv en de zorgen die mensen hebben over hun bestaanszekerheid. De manier waarop we hier als samenleving op reageren heeft allerlei oorzaken. Daarover is geschreven door grote denkers als Michael Sandel Yuval Noah Harari en Paul Verhaeghe*.
Wat levert een snel oordeel op?
Wat de oorzaken van deze heftigheid ook zijn, het effect is meestal niet wat we willen. Problemen worden namelijk niet opgelost door hard te roepen wie het heeft gedaan en wie het meest schuldig is. De samenleving wordt er ook niet leuker of beter op. Voor niemand.
Daarom is mijn goede voornemen om mijn oordeel op te schorten en altijd eerst de vraag te stellen: ‘wat is er aan de hand?’ Pas als je dat weet, kun je tot een oordeel komen dat hout snijdt. Dat lijkt eenvoudig, maar in de praktijk vinden we dat toch ingewikkeld.
De denkfouten die ons oordeel vertroebelen
Denkfouten maken dat we het lastig vinden om (1) de juiste informatie te vinden, (2) deze informatie goed op waarde te schatten en (3) op basis van die informatie het juiste besluit te nemen (of oordeel te vellen).
Het lijkt zelfs zo te werken dat het makkelijker is om een oordeel te hebben over iets waar je weinig van weet. Dan ben je zalig onwetend over de complexiteit en meervoudigheid van het vraagstuk. En zonder die complexiteit is een mening veel makkelijker (je reduceert het geheel tot ‘is het oké of is het niet oké?’).
Bovendien vinden we informatie die past bij onze overtuigingen geloofwaardiger dan andere informatie. Ook dat maakt het lastig om tot een goed oordeel te komen. Als we niet alert zijn op deze denkfouten, dan versterkt ons eigen denken onze bubbel van onwetendheid waar we in rondzweven.
Het belang van feiten en perspectieven voor duurzame oplossingen
Het is dus niet makkelijk om te achterhalen wat er aan de hand is. Maar door informatie te verzamelen over feiten en standpunten van verschillende betrokken partijen, zonder te oordelen, kunnen we de puzzel verder leggen. Door stil te staan bij de pijn die mensen ervaren en door gelijktijdig vooruit te kijken naar de lessen die geleerd kunnen worden, kunnen we werken aan oplossingen die echt werken.
Wie doet er mee?
Doe je mee? Door dit samen op te pakken kunnen we weer van ‘wij-zij’ naar ‘wij-samen’. Zo leren we meer en komen we verder. Ik wens je een fantastisch 2025, ik heb er alle vertrouwen in! Wat is jouw goede voornemen?
* Michael Sandel (‘Tirannie van verdienste’ en ‘Het onbehagen in de democratie’), en Yuval Noah Harari (Nexus) Paul Verhaeghe (Identiteit).