“Een Syrische vluchteling kwam in een gemeente wonen”, vertelt Gerrit. “Een gezonde man van 40 jaar die Syrië een universitaire opleiding had afgrond in de technische richting. Zijn begeleider van Vluchtelingenwerk vond een Engelstalige avondopleiding voor hem. Het voorstel was dat deze man zijn opleiding kon volgen met behoud van uitkering. Daarna kon hij in z’n eigen vakgebied aan de slag in Nederland. De vraag aan mij was: hoe neem je nu zo’n besluit volgens de Omgekeerde Toets®?”
Gerrit ging aan de slag. “Ik heb gekeken naar wat er staat in de Participatiewet en het gemeentelijke beleid. In de wet staat dat iemand de kortste route naar werk moet volgen. En het gemeentelijke beleid was dat de gemeente alleen mensen helpt die het echt niet zelf kunnen. Mijn antwoord was daarom: deze meneer kan zelf prima een baan vinden, ook al is het misschien niet in zijn vakgebied of op zijn niveau. Dit past binnen de regels van de Participatiewet. Hij kan dan zelf zijn avondopleiding betalen. Als hem dat niet helemaal lukt, kan de gemeente hem misschien nog wat ondersteunen.”
Beoogde effect
Waarom dit voorbeeld? Omdat het laat zien hoe je met de Omgekeerde Toets® ‘nee’ kunt zeggen en toch iemand verder helpt om zijn doel te bereiken. “Sommigen denken dat je met de Omgekeerde Toets® altijd ‘ja’ zegt. Dit komt, denk ik, omdat mensen de laatste twintig jaar vooral sociaal-juridisch zijn geschoold, in plaats van ook te kijken naar het beoogde effect. Het kan ook zijn dat consulenten
de taak krijgen terughoudend te zijn met voorzieningen, met het oog op het budget.”
‘Nee’ zeggen is lastig
Soms kan het voor een consulent lastig zijn ‘nee’ te zeggen, omdat je graag mensen helpt. “Als consulent werk je volgens publieke waarden (wetten en regels), gemeentelijke waarden en je eigen professionele en persoonlijke waarden. Wanneer je een besluit neemt, doe je dat vooral volgens de publieke waarden en de gemeentelijke waarden. Natuurlijk zijn je professionele en persoonlijke waarden ook belangrijk. Ze motiveren je om dit werk te doen en het goed te doen. Maar ze helpen niet altijd om een goed onderbouwd besluit te nemen. De Omgekeerde Toets® helpt daarbij wel.”
Goed onderbouwen
De Omgekeerde Toets® zorgt, zo benadrukt Gerrit, voor een goed evenwicht tussen wat mag volgens de wet en wat de inwoner echt nodig heeft: de menselijke maat. “Als je alle stappen goed doorloopt, kun je je besluit goed onderbouwen. Dan kan ook ‘nee’ het beste antwoord zijn.”
Advies van Gerrit: houd steeds oog voor het gewenste effect en of iets gaat werken bij een inwoner. En kijk of het past bij het gemeentelijke beleid. “Als je de stappen van de Omgekeerde Toets® goed volgt, maak je ook het financieel slimste besluit. Je kunt je besluit dan goed uitleggen in een gesprek. Vaak begrijpt de inwoner dit wel. Verwijs niet naar een artikel of lid in de wet, maar leg bijvoorbeeld uit dat degene het zelf wel kan. Of dat de regeling is bedoeld voor mensen met grotere problemen.”
Menselijke maat
Gerrit geeft nog één voorbeeld. “Stel, je hebt te maken met een inwoner die rugpijn heeft. Hij zegt dat hij daardoor niet kan werken. De keuringsarts heeft hem doorgestuurd voor een medisch onderzoek. Er blijkt geen reden waarom hij niet zou kunnen werken. Je volgt alle stappen van de Omgekeerde Toets®. Je begint bij het gewenste effect, kijkt naar de grondwaarden en onderzoekt of jouw besluit ethisch is te verantwoorden. Tot slot neem je een besluit. De menselijke maat is hierbij belangrijk. Door met de inwoner te praten, kom je erachter wat er echt aan de hand is. Uiteindelijk kan blijken dat de inwoner geen recht heeft op een speciale regeling.”
