De hulphond: Wmo of Zorgverzekeraar?

Vraag:

Een cliënt met een posttraumatische stressstoornis (PTSS) meldt zich bij de Wmo van zijn gemeente. Hij vraagt om een vergoeding voor een hulphond op grond van de Wmo 2015. Kan een hulphond als Wmo-maatwerkvoorziening worden gezien?

Antwoord:

Een hulphond valt niet onder de maatwerkvoorzieningen van de Wmo 2015. De vergoeding van hulphonden valt namelijk onder de Zorgverzekeringswet (Zvw). Helaas komen niet alle soorten hulphonden voor vergoeding vanuit de Zvw in aanmerking. 

Casus en rechtspraak

Om tot dit antwoord te komen, moeten we ons verdiepen in de rechtspraak. Op 12 september 2018 heeft de Centrale Raad van Beroep (CRvB) zich uitgesproken in een zaak waarbij een cliënt een PGB voor een hulphond had aangevraagd. Deze werd door de gemeente van de cliënt afgewezen, ook in bezwaar. De rechtbank Zeeland (ECLI:NL:RBZWB:2017:724) wees de aanvraag af in beroep en daarom ging de cliënt in hoger beroep. De CRvB heeft zich over de zaak gebogen en u leest hier de uitspraak. Samengevat stelt de Raad dat de toegevoegde waarde van een hulphond voor de participatie en de zelfredzaamheid van cliënten onvoldoende vast staat. Omdat dit niet is vast te stellen is er voldoende grondslag om een hulphond niet toe te kennen. Er is onvoldoende wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de werking van de PTSS-hulphond. Verder stelt de CRvB dat het feit dat er gemeenten zijn die, ondanks de onvoldoende vastgestelde effectiviteit, toch hulphonden verstrekken, niet betekent dat andere gemeenten dat ook moeten doen. De gemeente in kwestie heeft dus terecht besloten geen PTSS-hulphond te verstrekken.
Maar wat zijn er dan voor verschillende hulphonden? En waar kunnen mensen wél terecht voor een vergoeding?

Verschillende hulphonden

Er zijn veel verschillende hulphonden. Ten eerste zijn er honden die mensen met een lichamelijke beperking helpen. De bekendste is de blindengeleidehond. Maar er zijn bijvoorbeeld ook ADL-hulphonden en assistentiehonden die mensen met een lichamelijke handicap helpen bij hun dagelijkse taken. Denk aan het oprapen van voorwerpen en het openen en sluiten van deuren. De signaalhond is een hond voor doven en slechthorenden die niet in staat zijn te reageren op bijvoorbeeld de deurbel of op hun huilende baby. Ook is er de signaalhond voor mensen met epilepsie. De hond kan signaleren dat er een epileptische aanval aankomt. Zo kan zijn baasje op tijd medicijnen innemen of maatregelen nemen zodat hij geen letsel oploopt.
Er zijn ook hulphonden voor mensen met psychische of verstandelijke problemen. Bijvoorbeeld de therapiehulphond voor mensen met autismespectrumstoornissen (ASS), lichtverstandelijke beperkingen en gedragsproblematiek. Deze honden helpen hun baasjes aan meer zelfvertrouwen en helpen bij het inzetten van ‘goed’ gedrag. Relatief nieuw zijn hulphonden voor mensen met PTSS. Deze honden zijn getraind om bijvoorbeeld nachtmerries te signaleren en hun baasje dan wakker te maken. Ook overdag helpen ze door bijvoorbeeld een barrière te vormen in situaties met veel prikkels, zoals tijdens het lopen in een drukke winkelstraat.

Vergoeding

Het trainen van de honden kost geld. Veel geld. Een gemiddelde hulphond kost tussen de € 25.000 en € 40.000. Dat geld heeft natuurlijk bijna niemand op de plank liggen en dus zoeken mensen naar manieren om een vergoeding te krijgen voor de hond. Gaan mensen op zoek naar een vergoeding, dan blijkt dat zorgverzekeraars vergoeden op basis van de aard van de aandoening(en). De voorwaarde die zorgverzekeraars stellen is dat er sprake moet zijn van een lichamelijke functiebeperking, zoals een visuele beperking of een ernstige lichamelijke beperking.

Daarmee vallen mensen die een hulphond nodig hebben op grond van psychiatrische aandoeningen, PTSS, ASS of een verstandelijke beperking buiten de boot. De reden is dat verzekeraars pas tot vergoeding overgaan als er een wetenschappelijke onderbouwing is voor de functionaliteit van de hond. Omdat de effectiviteit van nieuwere soorten hulphonden (zoals die voor mensen met PTSS) nog niet voldoende wetenschappelijk is onderzocht, worden de kosten niet door zorgverzekeraars vergoed.

Logisch dat mensen dan aankloppen bij de Wmo. De Wmo is er om het voor mensen mogelijk te maken om te participeren en om zelfredzaam te zijn. Maar iemand met bijvoorbeeld PTSS of ASS gebruikt een hond niet voor dat doel, zegt de rechter nu. Het doel van een hond is hier gedragsregulatie. De hond zorgt er bijvoorbeeld voor dat de cliënt op tijd wordt wakker gemaakt vanwege een nachtmerrie of een dreigende epileptische aanval. Dat gaat niet over participatie maar om een therapeutisch doel. De Wmo is er helaas niet om therapeutische doelen te ondersteunen en daarom wordt de hond niet vanuit de Wmo vergoed.

Maar waar kunnen mensen dan wel terecht?

Er zijn wel mogelijkheden voor mensen om toch een vergoeding voor een hulphond te krijgen. Zo zijn er stichtingen die door donaties mensen van een hulphond kunnen voorzien. Voorbeelden zijn ‘Stichting De hond kan de was doen’ en ‘Stichting Assistentiehond Nederland’. Ook worden er regelmatig crowdfundingsacties opgezet.

Voor mensen die een hulphond nodig hebben vanwege niet-lichamelijke aandoeningen en waarvoor (nog) niet wetenschappelijk is aangetoond dat de hulphond effectief is, is het te hopen dat deze hulphonden snel voor een vergoeding vanuit de Zvw in aanmerking komen! Dat is ook meteen het meest logisch: voor alle soorten hulphonden ga je naar de Zvw. Voorlopig nog toekomstmuziek.