Zaak Wijdemeren: uitspraak Centrale Raad van Beroep

In haar nieuwe blog geeft mr. Evelien Meester duiding aan de uitspraak van de Centrale Raad van Beroep in de zaak van de gemeente Wijdemeren over het terugvorderen van bijstand vanwege boodschappen.

Deze zaak roept vooral veel emotie op. Die zit meer in de wijze waarop de Participatiewet is vormgegeven dan op deze zaak. Toch is het boeiend om te kijken wat we van deze uitspraak kunnen leren. Er zitten wel degelijk heel interessante elementen in.

Boodschappen zijn geen gift, maar een kostenbesparing

De eerste vraag die de gemoederen bezig hield was of de boodschappen niet als gift hadden moeten worden aangemerkt. Daarover zegt de Centrale Raad het volgende. De bijstand is een vangnetvoorziening en bedoeld voor mensen die niet zelf in de kosten van het bestaan kunnen voorzien. Kunnen mensen dat gedeeltelijk wel, dan moeten ze dat doen en wordt de hoogte van de bijstand afgestemd op de mate waarin ze dat zelf kunnen. Het is daarmee nadrukkelijk geen basisinkomen met vaste hoogte, maar heeft een complementair karakter. Wel bestaat de mogelijkheid om giften vrij te laten. Giften, in de vorm van inkomen of vermogen, worden niet als middel aangemerkt als het college de gift verantwoord vindt vanuit het oogpunt van bijstand. Er mag beleid gevoerd worden op deze vrijlating en het is toegestaan dat er verschillen zitten tussen het beleid van verschillende gemeenten. Maar het ontvangen van boodschappen is naar het oordeel van de Centrale Raad geen inkomen of vermogen, maar een kostenbesparing. En daarvoor geldt de vrijlating niet. De discussie over giften die in de Tweede Kamer en veel gemeenteraden is gevoerd, had hier dus geen verschil gemaakt. Zonder wetswijziging is een vrijlating van kostenbesparing niet mogelijk en kan de gemeente niet anders dan de bijstand lager vaststellen als sprake is van een wezenlijke kostenbesparing. Daarnaast speelt ook dat volgens het beleid van de gemeente enkel incidentele en vrij besteedbare giften kunnen worden vrijgelaten en dat dit structureel en niet vrij besteedbaar is.

En hoe zit het dan met de Voedselbank?

De tweede vraag die vaak is gesteld, is of dit nu betekent dat mensen die een pakket krijgen van de Voedselbank allemaal gekort moeten worden op de bijstand. Daarover is de Centrale Raad heel duidelijk. Het ontvangen van een pakket van de Voedselbank is een wezenlijk andere situatie. Dat kunnen mensen alleen krijgen op verzoek en na een financiële intake. Enkel mensen die onder een bepaald minimum besteedbaar bedrag terechtkomen kunnen hier gebruik van maken. Deze hulp is in beginsel voor een periode van 3 maanden en er is ook begeleiding mogelijk om weer zelfredzaam te worden. De boodschappen die mevrouw van haar moeder kreeg was aan geen enkele voorwaarde gebonden, maar geheel vrijblijvend. Er zat geen beperking in tijdsduur aan en er was geen financiële drempel.

Schadevergoeding voor onrechtmatig huisbezoek

Het laatste wat ik hier wil benoemen is de schadevergoeding voor het onrechtmatig afgelegde huisbezoek. Het college heeft een huisbezoek afgelegd om de woonsituatie te verifiëren, omdat mevrouw een auto en motor in bezit had en bijna geen afschrijvingen op haar bankrekeningen voor kosten van levensonderhoud. Mevrouw heeft daarover tijdens het aan het huisbezoek voorafgaande gesprek verklaard dat haar moeder boodschappen voor haar deed. Volgens de Centrale Raad valt op basis van deze feiten en omstandigheden niet redelijkerwijs te twijfelen aan haar woonsituatie. De bevindingen tijdens een huisbezoek hadden niet kunnen bijdragen aan het onderzoek naar de juistheid van de verklaring over de omvang van de ontvangen boodschappen in de periode waarover het hier gaat. Om die reden is niet op juiste wijze informed consent toegepast en daarom is een schadevergoeding van € 200,- toegekend voor het vergoeden van door haar geleden immateriële schade.

Volledige uitspraak zaak Wijdemeren

De uitspraak van de Centrale Raad van Beroep is terug te vinden onder ECLI:NL:CRVB:2021:1918.

Pagina delen op socials

Meer weten over dit onderwerp?

Mr. Evelien Meester helpt je graag verder.

Nieuwsbrief Sociaal Domein

Binnen 5 minuten op de hoogte van de actuele ontwikkelingen in het sociaal domein? Meld u aan voor onze gratis nieuwsbrief. Met onder andere blogs van experts, interessante whitepapers en toelichting op wet- en regelgeving.

Andere bekeken ook

Rechtsstatelijk kompas: Betekenis van de Staatscommissie rechtsstaat

In de komende weken reflecteer ik in mijn columns op enkele aanbevelingen van het rapport ‘De gebroken belofte van de rechtsstaat’ van de Staatscommissie rechtsstaat. In dat rapport concludeert de Staatscommissie dat de belofte van de rechtsstaat voor een aanzienlijke groep burgers niet wordt ingelost. Eerder heb ik een algemene reflectie gegeven en gereflecteerd op aanbeveling 1. Deze column gaat over aanbeveling 2.

Pw in balans: In welke situaties gaan gemeenten met terugwerkende kracht bijstand verlenen?

Een van de wijzigingen door Pw in balans wordt het nieuwe artikel 44 lid 5 Pw. Hierdoor kan de gemeente vanaf 3 maanden voor de meldingsdatum bijstand verlenen als individuele omstandigheden dat noodzakelijk maken.

Toolkit + handreiking: Participatiewet in balans

Niet de regels, maar de mens centraal. Menselijke maat, vertrouwen en eenvoud, dat zijn de uitgangspunten van het wetsvoorstel Participatiewet in balans. Met 23 wetswijzigingen worden concrete stappen gezet om de door uitkeringsgerechtigden én uitvoerenden ervaren hardheden weg te nemen, de rechtszekerheid van uitkeringsgerechtigden te vergroten en de professionals voldoende ruimte te geven om hen daarbij te helpen.