Sinds de invoering van de Algemene bijstandswet in 1965 is het recht op bijstand aan steeds meer voorwaarden onderworpen. Hierdoor zou je bijna vergeten dat met de bijstandswetgeving invulling wordt gegeven aan het grondrecht op bijstand zoals die is neergelegd in art. 20 lid 3 van de grondwet. De omgekeerde toets ontwikkeld door Evelien Meester, maakt de uitvoerder bewust van deze belangrijke grondslag van de bijstandswetgeving. En dat is nodig, juist omdat niet alleen de regelgeving, maar ook de maatschappij een stuk complexer is geworden. De omgekeerde toets helpt de ambtenaar om in deze maatschappij beslissingen te blijven nemen die het grondrecht op bijstand tot uitgangspunt nemen en tegelijkertijd in overeenstemming zijn met de randvoorwaarden, neergelegd in de Participatiewet. Evelien Meester weet daarmee als geen ander een brug tussen uitvoeringspraktijk en regels.
Anja Eleveld, VU University
Maatwerk, dichter bij de burger, efficiëntere zorg en minder kosten waren onder meer de doelen van de decentralisaties in het sociaal domein. Maar hoe je dat als professional bij gemeenten nu precies in het vat moet gieten, blijkt in de praktijk nog niet eenvoudig. Evelien Meester, grondlegger van de Omgekeerde Toets©, biedt met het handboek voor maatwerk in het sociaal domein concrete handvatten hoe deze professionals maatwerk kunnen toepassen en geeft antwoorden op de meest prangende vragen.
Hoe leveren we maatwerk? Werken we dan meer vanuit de bedoeling of het effect? En vanuit wiens bedoeling of welk effect? Hoeven we de wet niet meer te lezen maar kunnen we gewoon doen wat wij vinden dat nodig is? Hoe bepaal je eigenlijk wat nodig is? En gaat dat niet ten koste van het gelijkheidsbeginsel?
Gemeentelijke professionals worstelen met die vragen, en krijgen nog maar heel weinig antwoorden. En dat terwijl maatwerk hard nodig is. De wetten die we in het sociaal domein uitvoeren, zijn bedoeld om mensen te beschermen. Omdat we onmogelijk alle situaties kunnen vangen in algemeen geldende regels, moeten we maatwerk leveren binnen de kaders van diezelfde wet- en regelgeving. We doen daarmee – om met Aristoteles te spreken – wat de wetgever gedaan zou hebben als hij deze specifieke casus had gekend.
Het handboek ‘Maatwerk in het sociaal domein’ laat professionals door de bomen het bos weer zien en biedt concrete handvatten om verantwoord maatwerk te leveren, vanzelfsprekend binnen de wet. De basis voor het handboek zijn de ervaringen van Evelien en andere Stimulansz adviseurs met de Omgekeerde Toets.
De Omgekeerde Toets is een methode die al in 2015 werd ontwikkeld en waarmee maatwerk binnen ieders bereik kwam. De Omgekeerde Toets is een andere manier van kijken naar wet- en regelgeving en een vertaling van kennis uit heel veel vakgebieden, waaronder psychologie, filosofie, rechten en organisatiekunde naar de praktijk. De methodiek bestaat uit vier uitvoeringsstappen die heel eenvoudig lijken, maar waar een wereld achter schuilgaat en waarmee lastige casussen succesvol kunnen worden opgelost.
Elk hoofdstuk van het handboek ‘Maatwerk in het sociaal domein’ start met een kort stuk theorie dat de basis vormt van de Omgekeerde Toets. Daarna volgen casussen om te laten zien hoe de klantmanager of consulent deze kennis kan toepassen. Natuurlijk zijn het allemaal casussen uit de praktijk.
Ook een stuk verdieping ontbreekt niet. Deze kennis is niet noodzakelijk om de methode toe te passen, maar het helpt wel en het maakt het werk veel leuker. Na de uitvoering komt ook de implementatie aan bod. Iedere professional in het sociaal domein kan het maatwerk direct toepassen, maar het effect is natuurlijk groter als het in de organisatie is ingebed. Daarom wordt in deel II eerst het proces besproken dat gevolgd kan worden om maatwerk als uitgangspunt te implementeren en te realiseren in de organisatie. Na het proces komen de randvoorwaarden aan de orde die nodig zijn om op een effectieve en efficiënte manier maatwerk te leveren, namelijk preventie, samenwerken en tot slot sturen op innovatie, professionaliteit en vakmanschap. Met de tools in het boek kunnen professionals direct zelf aan de slag en de vertaalslag naar de eigen organisatie maken. De methodiek kan heel klein of juist heel groot gemaakt worden en ingepast worden in de werkwijze van de eigen organisatie. Maatwerk dus!
