09 oktober 2017
Die doen een wedstrijdje ‘touwtrekken’ lijkt het wel: wie kan het hardst aan de schuldenaar trekken en zorgen dat die betaalt? Dat zou toch anders moeten. Waarom niet samenwerken? Dat kan voorkomen dat de schuldenaar uitvalt bij een betalingsregeling. Maar wie neemt het voortouw?
Samenwerken of tegenwerken?
Gemeenten hebben de regie over schuldhulpverlening. Hun doel is mensen met schulden helpen en hen weer toekomstperspectief bieden. Bewindvoerders doen er alles aan om iemands financiën gezond te houden. Schuldeisers, met incassobureaus en deurwaarders in hun kielzog, willen dat hun rekeningen worden betaald. Vanuit elke partij gezien een logisch doel, maar als iedereen gelijktijdig aan de schuldenaar gaat trekken, dan komt er van die doelen weinig terecht. En als de schuldenaar ook psychische problemen heeft of problemen met de opvoeding van de kinderen, dan kunnen deze zelfs groter worden. In een deel van de gevallen waarin jeugdzorg wordt ingezet, blijkt de hulpverlening noodzakelijk omdat ouders door de schuldenstress niet meer in staat zijn om goed op te voeden. Ook het vinden en houden van werk is veel moeilijker met financiële problemen. Dit heeft niets te maken met niet willen, wel met de tunnelvisie die kan ontstaan als gevolg van schaarste (Mullainathan & Shafir, 2013).
Vogelvrij verklaard
Mensen met (forse) schulden lijken soms vogelvrij. De schuldeiser probeert eerst zelf de rekening betaald te krijgen. Lukt dat niet, dan gaat hij naar een incassobureau. En als ook die het niet voor elkaar krijgt het geld te innen, mag de deurwaarder het proberen. En dat incassobureaus en deurwaarders zich niet altijd netjes gedragen, blijkt uit een aantal voorbeelden genoemd in een artikel in de Correspondent. Wat dacht u van € 300,00 vertragingsrente voor een rekening van € 950,00? Of van een incassobureau dat allerlei kostenposten verzint en die in rekening brengt bij de schuldenaar? Het stelsel is op papier goed geregeld, maar in de praktijk beschermt het de schuldenaar nauwelijks. Die zit in een kwetsbare positie en kennis van de wet heeft de gemiddelde schuldenaar niet. Maar ook schuldhulpverleners en wijkteams weten vaak weinig van de regels. De schuldenaar is daarmee min of meer vogelvrij. Schulden kunnen op deze manier explosief groeien, met alle maatschappelijke gevolgen van dien.
Benadeeld door onredelijke kosten
Dit probleem lijkt voor gemeenten minder relevant. Bij een schuldhulptraject wordt een overzicht gemaakt van de aanwezige schulden. Er wordt vaak niet gekeken naar de hoogte van de schulden en of alle bijkomende kosten wel terecht zijn. Het doel van het traject is meestal een schone lei: aan het einde krijgt iedere schuldeiser zijn deel en de rest van de schuld wordt doorgestreept. Maar is die verdeling wel eerlijk als sommige partijen onredelijke en onwettige kosten opvoeren? Daarmee worden bedrijven die het wel netjes doen benadeeld. Bovendien is het onwenselijk dat mensen die het traject niet afronden of hun schulden zonder traject aflossen, blijven zitten met onredelijke kosten bovenop hun schulden.
Schone taak voor gemeenten
Zelfredzaamheid is één van de grondwaarden van het sociaal domein. Zelfredzaamheid wil niet zeggen dat mensen alles helemaal zelf moeten regelen. Ondersteuning van bijvoorbeeld de gemeente of het wijkteam is vaak wel nodig. Stel dat de gemeente zich tot doel stelt om samenwerking bij schulden te bevorderen. Door samenwerking voorkom je dat de schuldeisers gaan touwtrekken, onredelijke kosten opvoeren en psychische druk uitoefenen op de schuldenaar. Bovendien is het dan makkelijker om een schuldenregeling af te spreken en de kans dat de schuld wordt afgelost is groter.
En stel dat het doel van elk traject is om iemand een stabiele financiële toekomst te bieden. Dat zou fantastisch zijn! Natuurlijk kan daar iets voor teruggevraagd worden, zoals bijvoorbeeld Den Haag dat doet met het Jongeren Perspectief Fonds. Maar hou die vraag dan wel binnen de mogelijkheden en de vaardigheden van de schuldenaar. Zorg dat die het zelf voor elkaar krijgt schuldenvrij te worden. Op naar een schuldenvrije samenleving!
