Wmo-toezicht is breed van opzet. In de praktijk maken gemeenten onderscheid tussen rechtmatigheidstoezicht en kwaliteitstoezicht.
Rechtmatigheidstoezicht wordt vaak door gemeentelijke toezichthouders (die soms ook sociaal rechercheur zijn) uitgeoefend. Kwaliteitstoezicht wordt door veel gemeenten belegd bij de GGD, omdat daar zorginhoudelijke kennis aanwezig is.
Het Wmo-toezicht richt zich zowel op zorgaanbieders als op cliënten; beide partijen zijn immers aan Wmo-regels gebonden en moeten zich dus aan die regels houden.
Toezichthouders hebben bijzondere bevoegdheden (Titel 5.2 Algemene wet bestuursrecht). Deze bevoegdheden zijn bedoeld om informatie te verzamelen over het al dan niet naleven van de Wmo-regels, waaronder de kwaliteitseisen. In principe moet iedereen meewerken aan de uitvoering van het toezicht. Zo nodig kan medewerking met bestuursdwang worden afgedwongen.
Met de verzamelde toezichtsinformatie kunnen gemeenten – als dat nodig is – naar aanbieders en cliënten toe allerlei soorten handhavingsmaatregelen nemen. Die maatregelen kunnen variëren van een goed gesprek tot het intrekken of terugvorderen van voorzieningen bij cliënten of het beëindigen van een contract met een aanbieder. Los daarvan kan aangifte worden gedaan van eventuele strafbare feiten, zoals valsheid in geschrift of oplichting.
In de Wmo 2015 is ook geregeld dat de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) jaarlijks aan de Minister van VWS rapporteert over de uitvoering van het gemeentelijke Wmo-toezicht en over de effecten daarvan op het niveau van de maatschappelijke ondersteuning.
Medio december 2021 publiceerde de IGJ een jaarrapport over het Wmo-toezicht door gemeenten in 2020. De conclusie is, net als in de rapporten over voorgaande jaren, dat het Wmo-toezicht voor verbetering vatbaar is. Bij de publicatie van het rapport vermeldde de IGJ :
“Het tempo waarin gemeenten het Wmo-toezicht invullen blijft te laag. Ook is het toezicht op een aantal aspecten nog steeds niet goed genoeg of is het zelfs verslechterd. Als de ontwikkeling van het Wmo-toezicht zo blijft, dan verdwijnt de mogelijkheid om in Nederland te komen tot Wmo-toezicht dat overal van voldoende niveau is.”
Hoewel er gemeenten zijn die voorop lopen, is de algemene tendens uit het IGJ-rapport dat er nog veel werk aan de winkel is op het gebied van het Wmo-toezicht. Dat dat ook gebeurt is in ieders belang, zeker nu Wmo-budgetten onder druk staan. Toezicht is een instrument dat moet bijdragen aan een goede uitvoering van de Wmo, en aan juiste besteding van schaarse Wmo-middelen. Uiteindelijk gaat het erom dat deze middelen worden besteed aan de ondersteuning van mensen die dat echt nodig hebben. En uiteraard moeten die mensen kwalitatief goed worden ondersteund.
Toezicht hoort bij de uitvoering van de Wmo. Dat dit onderwerp leeft bij gemeenten merken we aan het feit dat er steeds meer vragen over gesteld worden in de helpdesk van Stimulansz. We besteden er daarom in onze dienstverlening aan gemeenten aandacht aan. Zo is toezicht een vast onderdeel van onze Wmo-actualiteiten trainingen. Ook in de modules Wmo en Naleving en privacy van de Kennisbank Inzicht Sociaal Domein leest u uitgebreide informatie over dit onderwerp.
