De Jeugdwet in het kort
De Jeugdwet is bedoeld voor jeugdigen (kinderen en jongeren) tot 18 jaar en hun ouders die ondersteuning nodig hebben bij het opgroeien of bij de opvoeding. Centraal staat de vraag welke ondersteuning écht nodig is. Wat kunnen ze zelf, welke ondersteuning kunnen ze krijgen van mensen uit de eigen omgeving en welke professionele ondersteuning is nodig?
De hulp en zorg hebben tot doel: het verminderen, stabiliseren, behandelen en opheffen van of omgaan met de gevolgen van psychische problemen en stoornissen, psychosociale problemen, gedragsproblemen of een verstandelijke beperking van de jeugdige. Ook hebben de hulp en zorg tot doel opvoedingsproblemen van de ouders of adoptiegerelateerde problemen te verminderen of te voorkomen. De jeugdhulp heeft tot doel dat de jeugdige gezond en veilig kan opgroeien. En zo groeit naar zelfstandigheid en voldoende zelfredzaam kan zijn en maatschappelijk kan participeren.
De Jeugdwet bestaat sinds 2015. De wet verving de Wet op de Jeugdzorg en andere onderdelen van de jeugdzorg die vielen onder de Zorgverzekeringswet en de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten. Uit de Jeugdwet volgt dat gemeenten verantwoordelijk zijn voor jeugdhulp, de uitvoering van kinderbeschermingsmaatregelen en jeugdreclassering.
De verantwoordelijkheid van gemeenten voor jeugdigen en hun ouders is vormgegeven als jeugdhulpplicht. Dit betekent dat de gemeente verantwoordelijk is voor een kwalitatief en kwantitatief toereikend aanbod van jeugdhulp. Maar ook voor een kwalitatief en kwantitatief toereikend aanbod van gecertificeerde instellingen die de kinderbeschermingsmaatregelen en jeugdreclassering uitvoeren.
Doelstellingen van de Jeugdwet
De Jeugdwet heeft de volgende doelstellingen:
- De wet gaat uit van de eigen verantwoordelijkheid en eigen mogelijkheden van jeugdigen en hun ouders, met inzet van hun eigen sociale netwerk.
- Minder snel medicatie voorschrijven en de zorgvraag terugdringen.
- Eerder de juiste hulp bieden aan jeugdigen en ouders. Zo snel mogelijk, zo dichtbij mogelijk en zo effectief mogelijk. En met aandacht voor de (kosten)effectiviteit van de hulp.
- Integrale hulp aan gezinnen: één gezin, één plan, één regisseur.
- Voor professionals: minder regeldruk en meer ruimte voor het bieden van de juiste hulp.
Actuele ontwikkelingen
De jeugdbescherming moet effectiever en slimmer worden georganiseerd. Dat is het voornemen van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en het ministerie voor Rechtsbescherming (JenV). Hiervoor ontwikkelden ze in 2021 het Toekomstscenario voor kind- en gezinsbescherming, waarin op hoofdlijnen wordt geschetst hoe de kind- en gezinsbescherming er over 5 tot 10 jaar (2021-2026) uit moet zien. Het Toekomstscenario richt zich op een meer eenvoudige, systeemgerichte aanpak waarbij gezinnen centraal staan. Hierbij gaat het niet alleen om de jeugdbescherming, maar om het totale traject van zorg en ondersteuning een gezinnen en huishoudens. Hierbij zijn dan verschillende organisaties betrokken.
Daarnaast is er de Hervormingsagenda, die tot doel heeft dat kinderen en gezinnen zo snel mogelijk de juiste hulp en ondersteuning krijgen. Hierover hebben de samenwerkende partijen afspraken gemaakt. Het doel van de Hervormingsagenda is, dat de jeugdzorg verbetert en financieel betaalbaar blijft. De plannen zijn bedoeld voor de periode 2023 tot 2028.
Meer informatie: voordejeugdenhetgezin.nl
Doelgroep van de Jeugdwet
De Jeugdwet is bedoeld voor jeugdigen tot de leeftijd van 18 jaar en hun ouders die ondersteuning nodig hebben. Vanwege opgroei- en opvoedproblemen, psychische problemen en psychische aandoeningen. De Jeugdwet regelt ook de uitvoering van kinderbeschermingsmaatregelen en jeugdreclassering. Pleegzorg na 18 jaar kan standaard tot 21 jaar worden ingezet als de jeugdige dit wil. Voor gezinshuiszorg geldt een bestuurlijke afspraak. Voor hulp in het kader van jeugdstrafrecht is geen leeftijdsgrens opgenomen. Deze kan zelfs doorlopen na 23 jaar.
Valt de jeugdhulp na 18 jaar niet onder een andere wet? In sommige gevallen valt de benodigde hulp na 18 jaar nog wel onder de Jeugdwet. Denk hierbij bijvoorbeeld aan vormen van jeugdhulp als opvoedondersteuning en bepaalde vaardigheidstrainingen. Inzet van verlengde jeugdhulp is voor die vormen van jeugdhulp mogelijk als sprake is van één van de volgende situaties:
- Er is bepaald dat voortzetting van jeugdhulp die is ingezet voor 18 jaar noodzakelijk is.
- Voor het bereiken van de leeftijd van 18 jaar is bepaald dat jeugdhulp noodzakelijk is.
- Na beëindiging van jeugdhulp die was gestart voor 18 jaar blijkt binnen een half jaar dat hervatting van deze jeugdhulp noodzakelijk is.
Lees meer over de verlengde jeugdhulp
Ook OTS, voogdijmaatregelen en jeugdreclassering
De Jeugdwet regelt ook de uitvoering van de ondertoezichtstelling (OTS), de voogdijmaatregel (civielrechtelijke jeugdbeschermingsmaatregel) en de jeugdreclassering (strafrechtelijke maatregel). Ook deze ondersteuning valt onder verantwoordelijkheid van uw gemeente.
De OTS is een gedwongen maatregel als vrijwillige hulp niet werkt. De jeugdige wordt ‘onder toezicht gesteld’. De ouders krijgen begeleiding van een gezinsvoogd, tot zij de opvoeding weer zelf kunnen uitvoeren.
Bij een voogdijmaatregel hebben de ouders (tijdelijk) niet meer het gezag over het kind. Er zijn twee vormen van voogdij: tijdelijke voogdij (als de gezaghebbende het gezag tijdelijk niet kan uitoefenen) en voorlopige voogdij (bij een acute situatie die bedreigend is voor het kind).
Wil je op de hoogte blijven van veranderingen in de Jeugdwet?
Schrijf je in voor de e-mail nieuwsbrief en blijf op de hoogte van ons aanbod
Toegankelijkheid van de jeugdhulp
Inwoners kunnen voor hulp of ondersteuning terecht bij hun gemeente. Als professional gaat u in gesprek met de jeugdige om te beoordelen welke problemen spelen. Op basis daarvan bepaalt u met de jeugdige welke hulp nodig is. Gemeenten regelen de toegang verschillend. Dit kan de taak zijn van het sociaal wijkteam, maar ook van het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) of een jeugdteam.
Jeugdhulp is ook toegankelijk na verwijzing door een huisarts, jeugdarts of medisch specialist. Vaak staat dan nog niet vast welke vorm van jeugdhulp in welke mate nodig is. In de praktijk beoordeelt dan de jeugdhulpaanbieder welke jeugdhulp precies nodig is. Die moet zich daarbij houden aan de afspraken met de gemeente. De Jeugdwet schrijft voor dat u als gemeente goede afspraken moet maken met de verwijzers over de voorwaarden waaronder en de manier waarop de verwijzing plaatsvindt.
Het onderzoek van de jeugdhulp
De bestuurlijke en financiële verantwoordelijkheid voor de jeugdhulp ligt bij u als gemeente. Eén wet, één integraal financieringssysteem, één uitvoerder. Dit geeft u als gemeente mogelijkheden om integrale hulp te bieden aan de jeugdige en de ouders. Eenvoudig en doelmatig en daardoor efficiënt en effectief. U kunt maatwerk bieden, afgestemd op de lokale situatie, en uitgaande van de eigen kracht en de behoeften van de jeugdige en zijn ouders. Laagdrempelig, vroegtijdig en integraal. En met veel ruimte voor de professional om de hulpverlening af te stemmen op de specifieke behoeften.
Voor effectieve integrale hulp is het belangrijk dat u de uitvoering van de Jeugdwet afstemt op de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en de Participatiewet.
Als u onderzoek gaat doen, is het van belang dat u het stappenplan van de Centrale Raad van Beroep volgt:
Stappenplan: is er jeugdhulp nodig?
De Centrale Raad van Beroep heeft in een uitspraak van 1 mei 2017 een stappenplan geformuleerd voor de beoordeling of jeugdhulp nodig is. Dit is het stappenplan:
- De gemeente stelt de hulpvraag van de jeugdige of zijn ouder vast.
- De gemeente stelt vast of er sprake is van opgroei- en opvoedingsproblemen, psychische problemen en stoornissen.
- De gemeente bepaalt welke hulp (aard en omvang) nodig is voor de jeugdige om gezond en veilig op te groeien, te groeien naar zelfstandigheid, voldoende zelfredzaam te zijn en mee te doen in de samenleving. Hierbij houdt de gemeente rekening met de leeftijd en het ontwikkelingsniveau.
- Er wordt onderzocht of én in hoeverre de eigen mogelijkheden en het probleemoplossend vermogen (de ‘eigen kracht’) van de ouder(s) en van het sociaal netwerk voldoende zijn om zelf de nodige hulp en ondersteuning te kunnen bieden.
- Alleen voor zover de eigen kracht ontoereikend is, moet het college een jeugdhulpvoorziening treffen.
Laat u zo nodig adviseren door een specifieke (jeugdhulp)deskundige.
Bij het antwoord op de vraag naar de eigen kracht van de ouders, moet het college alle belangen afwegen. Waaronder in elk geval de belastbaarheid en de draagkracht van ouders, de behoefte en mogelijkheden van de jeugdige en die van de sociale omgeving van de jeugdige en zijn ouders. Lees meer over de beoordeling van de eigen kracht bij een aanvraag jeugdhulp
Het woonplaatsbeginsel
Welke gemeente is (financieel) verantwoordelijk voor de jeugdhulp aan een jeugdige? Daarvoor geldt het woonplaatsbeginsel. Hierbij wordt aangesloten bij de Basisregistratie Personen (BRP). Voor ambulante jeugdhulp is de gemeente waar de jeugdige zijn woonadres heeft verantwoordelijk. Bij jeugdhulp met verblijf is de gemeente verantwoordelijk waar de jeugdige onmiddellijk voorafgaand aan zijn (eerste) verblijf zijn woonadres had. De gemeente waar de jeugdige vandaan komt, blijft dus (financieel) verantwoordelijk.
Meer weten? Bekijk onze training ‘Woonplaatsbeginsel in de praktijk.
Jeugdwet en pgb
De Jeugdwet kent de mogelijkheid te kiezen voor een persoonsgebonden budget (pgb). Dit is een leveringsvorm van jeugdhulp. Een jeugdige of zijn ouder komt hiervoor in aanmerking als:
- de ouder van de jeugdige kan aangeven waarom hulp in natura niet geschikt is.
- de ouder het pgb kan beheren: inkoop van ondersteuning, aansturing van hulpverleners.
- de aanvrager de zorg inkoopt die goed en veilig is.
Het kan zijn dat de zelf ingekochte zorg duurder is dan zorg in natura. Maar dat is voor u als gemeente geen reden om het pgb te weigeren. Wel kunt u besluiten alleen het bedrag te verstrekken dat de zorg in natura zou kosten. De inwoner betaalt dan zelf de meerkosten. Wilt u meer weten over het verstrekken van een pgb? Bekijk ons webinar over dit onderwerp.
Jeugdhulp in de praktijk
Meestal gaat het om ambulante jeugdhulp. Het kind woont thuis en krijgt op afspraak hulp. Dat kan zijn: thuis, op school of bij de hulpverlener. Lukt het thuis niet? Dan kan jeugdhulp met verblijf worden ingezet. Er zijn meerdere vormen van ‘jeugdhulp met verblijf’. De Regeling Jeugdwet maakt hierin het volgende onderscheid:
Pleegzorg
Bij Pleegzorg woont de jeugdige (tijdelijk) bij pleegouders. De jeugdige wordt dus niet door de eigen ouders, verzorgd en opgevoed, maar door pleegouders. De jeugdige blijft wettelijk kind van zijn ouders.
Gezinsgerichte zorg
Hieronder vallen alle vormen van verblijf die een gezinssituatie benaderen, maar geen pleegzorg zijn. De jeugdige verblijft én overnacht bijvoorbeeld in een gezinshuis, logeerhuis of zorgboerderij.
Gesloten plaatsing
Bij deze vorm verblijft de jeugdige in een instelling voor gesloten jeugdhulp, samen met andere jeugdigen. Dit gebeurt op basis van een machtiging gesloten jeugdzorg.
Overig verblijf bij een jeugdhulpaanbieder
Hierbij gaat het om alle vormen van verblijf die niet vallen onder de vorige categorieën. Dit kan ook begeleid wonen en kamertraining zijn.
De Jeugdwet en de Wet passend onderwijs
De Jeugdwet bepaalt dat er goede afstemming moet zijn tussen het primair en voortgezet onderwijs en gemeenten, over het onderwijsondersteuningsplan én over het gemeentelijke plan voor de jeugdhulp. Dezelfde bepaling is opgenomen in de Wet passend onderwijs. Beide wetten zijn namelijk opgesteld als spiegelwetten, met als doel om effectiever, sneller en preventiever hulp te bieden.
De overheid wil de zorg en het onderwijs voor kinderen die complexe ondersteuning nodig hebben beter regelen. Daarom is er sinds 1 januari 2023 het Experiment Onderwijszorgarrangementen. Dit maakt het mogelijk af te wijken van wetgeving, zodat er meer ruimte is voor maatwerk voor deze kinderen.
Meer weten over de Jeugdwet?
Dit artikel biedt u een globaal inzicht van de Jeugdwet en de toepassing daarvan. Wilt u meer leren over de Jeugdwet? Dat kan op diverse manieren:
Raadpleeg de module Jeugd van de kennisbank Inzicht Sociaal Domein
Bekijk onze trainingen over de Jeugdwet
Meld u aan voor onze nieuwsbrief, met updates over de Jeugdwet
