Werken is belangrijk, dat is duidelijk. Mensen die werken voelen zich gezien en gewaardeerd; werken geeft een gevoel van eigenwaarde en bevordert de bestaanszekerheid. Uit cijfers van de Divosa Benchmark Werk en Inkomen, een gezamenlijk product van BMC, Divosa en Stimulansz, blijkt dat mensen die naast de bijstand werken bijna 3 keer zo vaak uitstromen naar werk als mensen die geen parttime werk hebben gedaan. Dus werk is goed voor iemands algehele welzijn en het vergroot de uitstroomkans uit de bijstand.
In de kamerbrief ‘Stand van zaken Participatiewet in balans’ licht minister Schouten de verdere uitwerking van een aantal maatregelen toe. Het gaat onder andere om het verruimen van de bijverdiengrenzen. Dit gebeurt door de duur van de algemene vrijlating te verlengen en de doelgroep voor die vrijlating te verbreden. Eerder is in het wetsvoorstel Uitvoeren breed offensief al een nieuwe vrijlating geïntroduceerd voor mensen uit de doelgroep loonkostensubsidie. Bovendien wordt in de kamerbrief het bufferbudget genoemd. Dit budget biedt zekerheid aan mensen die naast de uitkering gaan werken en te maken krijgen met schommelingen in hun inkomsten. Stuk voor stuk maatregelen die ervoor moeten zorgen dat werken meer lonend wordt voor mensen met een uitkering. Het maatregelenpakket vormt een stimulans om (meer) te werken.
In de afgelopen jaren zijn er diverse bijstandsexperimenten uitgevoerd. Zo is onderzocht of een stimuleringspremie leidt tot meer uitstroom naar werk. De uitkomsten van deze experimenten variëren. In een aantal gemeenten is de uitstroom naar werk toegenomen, terwijl dit in andere gemeenten juist niet het geval was. Het inzetten van stimuleringsmaatregelen leidt dus niet zonder meer tot een groter aantal mensen die deeltijd gaan werken of via werk uitstromen uit de bijstand.
Het aantal mensen in de bijstand is historisch laag. De mensen die de weg naar de arbeidsmarkt nog niet hebben weten te vinden, worden vaak geconfronteerd met een breed scala aan problemen. Die variëren van gezondheidsproblemen tot schulden. Deze problematiek vraagt om een integrale aanpak waardoor de rol van de klantmanager verandert. Positief is dat dit in spoor 3 van de herziening van de Participatiewet vorm krijgt.
Uit de bijstandsexperimenten komen nog andere bevindingen naar voren. Zo blijkt dat persoonlijke aandacht werkt. Extra begeleiding naar werk of participatie heeft een positief effect op mensen in de bijstand. Mensen die meer aandacht krijgen gaan er op het gebied van welbevinden op vooruit, ze voelen zich gezonder én hebben meer waardering voor de ondersteuning die zij vanuit de gemeente krijgen. Dit blijkt ook uit eerder onderzoek over persoonlijke begeleiding in de bijstand. Individuele aandacht werkt als een vliegwiel dat bijdraagt aan participatie en welzijn van mensen.
Menno Fenger van de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR) was onlangs één van de sprekers op het Divosa Benchmark Festival. Hij benadrukt het belang van begeleiding en coaching en de noodzaak om mensen langdurig te helpen om de stappen te zetten die nodig zijn. Uit onderzoek van de EUR blijkt dat het op deze manier wél kan lukken om mensen aan het werk te krijgen.
De verschillende stimuleringsmaatregelen uit Participatiewet in balans en breed offensief zijn een stap in de goede richting. Het is echter de vraag of deze voldoende aanknopingspunten bieden om mensen in de bijstand echt verder te helpen. Een financiële prikkel kan de drempel om aan het werk te gaan verlagen, maar voor een groep mensen zal de drempel nog steeds te hoog blijven. Alleen knelpunten wegnemen en stimuleringsmaatregelen bieden is niet genoeg. Maatwerk brengt mensen in beweging. Gemeenten moeten inzetten op:
Onderzoek leert: Juist dít zijn de elementen die mensen, ook als ze langdurig in de bijstand zitten, daadwerkelijk een stapje verder kunnen brengen. Waar mogelijk zelfs naar werk.
