Wat is de armoedeval?
Als je vanuit een uitkering een betaalde baan aanvaardt, stijgt je inkomen meestal. Doordat je inkomen stijgt, daalt het inkomen vanuit de inkomensondersteunende voorzieningen. De inkomensondersteunende voorzieningen bestaan uit landelijke voorzieningen (bijvoorbeeld de huur- en zorgtoeslag) en gemeentelijke voorzieningen en kwijtscheldingen. Beide regelingen maken gebruik van een inkomenstoets. Door het hogere loon bij werk vervalt het recht op kwijtscheldingen snel en worden tegemoetkomingen in een rap tempo verminderd. Om deze reden loont werken zeker niet altijd. Dit probleem staat bekend als de armoedeval.
Werken moet lonen
De armoedeval staat al jaren in de politieke belangstelling. In de miljoenennota van 2019 zijn een aantal acties genoteerd die het Rijk gaat ondernemen om de armoedeval te verminderen. Op dit moment worden bij een inkomen tussen de 100% en 150% van het minimumloon (tussen € 21.000 en € 32.000) de heffingskortingen en toeslagen snel afgebouwd, waardoor de mensen er netto niet op vooruit en zelfs achteruit gaan. In 2019 komen er aanpassingen in de arbeidskorting , de huurtoeslag en het kindgebonden budget, waardoor werken voor deze inkomensgroep gaat lonen!
Kies het omslagpunt
De oplossing voor de armoedeval is niet een ruimhartig armoedebeleid. Want daarmee verleg je alleen de armoedeval. Het is namelijk onvermijdelijk dat er ergens een eind komt aan het recht op inkomensafhankelijke voorzieningen. Het gaat erom dat u als gemeente weet waar op dit moment de armoedeval ligt bij de verschillende typen huishoudens én wat hiervan de landelijke en de plaatselijke component is. Wanneer je weet waar de armoedeval optreedt en hoeveel huishoudens ermee te maken hebben, en hoeveel de armoedeval bedraagt, kun je als gemeente betere beleidskeuzen maken. Ergens moet u als gemeente het punt kiezen waar er sprake zal zijn van een armoedeval. Alleen wanneer dit een onderbouwde keuze is, kunt u mensen meenemen in deze beslissing.
Beleidskeuzes doorrekenen
Om inzichtelijk te maken waar op dit moment de armoedeval ligt en wat de landelijke en plaatselijke component in de armoedeval is, heeft Stimulansz de zogenoemde ‘armoedevalberekenaar’ ontwikkeld. De ‘armoedevalberekenaar’ brengt bij verschillende huishoudenstypen het punt in beeld waar de armoedeval inzet en wat de hoogte van de armoedeval is. Met de ‘armoedevalberekenaar’ kan de gemeente vervolgens beleidskeuzen doorrekenen per huishoudtype. Op deze manier kan de gemeente het financiële effect van een voorgenomen beleidskeuze vooraf doorrekenen.
Maak het probleem bespreekbaar
Naast de beleidskeuze die de gemeente moet nemen over de armoedeval, is het bespreekbaar maken van de armoedeval in de spreekkamer van groot belang. Mensen die soms jaren van een laag inkomen hebben geleefd, hebben geen financiële buffer meer en kunnen een daling in het inkomen dan ook niet opvangen. Voor hen is het heel belangrijk dat werk loont. Door de nieuwe financiële situatie door te spreken met de klant, kun je in de spreekkamer inzichtelijk maken wat het betekent als hij/zij aan het werk gaat. Met de ‘armoedevalberekenaar’ kan de huidige en de toekomstige financiële situatie van de klant in beeld gebracht worden.
Mocht uit de berekenaar blijken dat werken financieel gezien niet loont, dan kan de gemeente overwegen om gedurende een bepaalde periode een uitstroompremie toe te kennen. Op dit moment zie ik vaak dat de gemeente de uitstroompremie standaard inzet, maar gericht inzetten voor mensen zodat werken loont, heeft de voorkeur.
Inzicht voor u én voor uw klant
De gemeente laveert bij de armoedeval en het armoedebeleid tussen twee kwaden. Bij ieder armoedebeleid hoort helaas een zekere armoedeval. Maar door de armoedeval te berekenen en bespreekbaar te maken, kun je als gemeente gericht sturen op het lokaal inzetten van de armoedegelden en geef je de klant financieel inzicht in zijn/haar nieuwe situatie.
Mocht je meer informatie willen over de armoedevalberekenaar, neem dan contact op met Karin van Nuland.
